Xét Nghiệm Oligo Band: Vai Trò Quan Trọng Trong Chẩn Đoán Các Bệnh Thần Kinh

Xét nghiệm Oligo Band là một kỹ thuật xét nghiệm dịch não tủy có ý nghĩa đặc biệt trong chẩn đoán các bệnh lý thần kinh liên quan đến hệ miễn dịch, đặc biệt là bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis - MS). Đây là một xét nghiệm chuyên sâu nhưng cần thiết khi các biểu hiện lâm sàng không đủ rõ ràng hoặc cần phân biệt với các rối loạn khác của hệ thần kinh trung ương.

1. Xét nghiệm Oligo Band là gì?

Oligo Band hay Oligoclonal Bands (OCB) là các dải protein miễn dịch (chủ yếu là IgG) được tìm thấy trong dịch não tủy (CSF) thông qua kỹ thuật điện di hoặc iso-electric focusing.

Sự hiện diện của các dải OCB đặc trưng trong dịch não tủy là dấu hiệu cho thấy sự hoạt hóa hệ miễn dịch trong hệ thần kinh trung ương, thường gặp ở những bệnh lý như:

Đa xơ cứng (MS)

Viêm tủy – thị thần kinh (NMOSD)

Viêm não tự miễn

Viêm màng não do vi khuẩn hoặc virus

Một số bệnh tự miễn khác ảnh hưởng đến não và tủy sống

2. Tại sao cần xét nghiệm Oligo Band?

Xét nghiệm OCB thường được chỉ định khi bác sĩ nghi ngờ các bệnh lý thần kinh mạn tính có liên quan đến miễn dịch, nhưng cần thêm bằng chứng sinh học để hỗ trợ chẩn đoán.

Những trường hợp thường chỉ định OCB:
Có triệu chứng thần kinh kéo dài không rõ nguyên nhân (tê, yếu, mất điều hòa vận động...)

Nghi ngờ đa xơ cứng, đặc biệt khi hình ảnh MRI chưa đủ rõ ràng

Phân biệt giữa các loại viêm não, viêm màng não

Theo dõi bệnh nhân đã được chẩn đoán nhưng cần đánh giá tiến triển

3. Quy trình thực hiện xét nghiệm Oligo Band

Xét nghiệm OCB đòi hỏi lấy dịch não tủy bằng kỹ thuật chọc dò tủy sống, sau đó phân tích mẫu tại phòng xét nghiệm chuyên sâu.

Các bước thực hiện:
Chọc dò tủy sống (lumbar puncture): Lấy mẫu dịch não tủy từ vùng thắt lưng bằng kim chuyên dụng.

Phân tích dịch não tủy và huyết thanh bằng phương pháp iso-electric focusing, so sánh mẫu dịch não tủy với máu để xác định nguồn gốc kháng thể.

Đọc kết quả điện di: Xác định sự có mặt của các dải OCB chỉ có trong dịch não tủy hoặc có ở cả máu.

Các kiểu kết quả phổ biến:
Type 2: OCB xuất hiện chỉ trong dịch não tủy – dấu hiệu đặc hiệu cho bệnh đa xơ cứng.

Type 3: OCB có trong cả dịch não tủy và huyết thanh – cho thấy đáp ứng miễn dịch trong hệ thần kinh trung ương và toàn thân.

Type 1: Không phát hiện OCB – bình thường.

4. Ý nghĩa của kết quả Oligo Band

Dương tính (Type 2 hoặc 3): Gợi ý có phản ứng miễn dịch nội sọ, là một trong những tiêu chuẩn chẩn đoán hỗ trợ bệnh đa xơ cứng hoặc viêm não tự miễn.

Âm tính (Type 1): Không có phản ứng đặc hiệu trong hệ thần kinh trung ương, nhưng không loại trừ hoàn toàn bệnh nếu triệu chứng vẫn tồn tại.

Lưu ý: Không phải tất cả bệnh nhân MS đều có OCB dương tính, tuy nhiên, hơn 90% trường hợp đa xơ cứng thể điển hình sẽ có OCB dương tính.

5. Các bệnh có thể phát hiện qua xét nghiệm OCB

Ngoài đa xơ cứng, xét nghiệm Oligo Band còn giúp chẩn đoán hoặc phân biệt các bệnh khác như:

Viêm tủy thị thần kinh (NMOSD) – thường không có OCB hoặc chỉ xuất hiện mờ nhạt

Viêm não tự miễn (anti-NMDA, anti-LGI1...)

Viêm màng não do vi khuẩn, virus (herpes, HIV, giang mai thần kinh...)

Lupus thần kinh, bệnh Behçet

Việc phát hiện OCB giúp thu hẹp chẩn đoán và hướng điều trị đúng hướng hơn.

6. Xét nghiệm Oligo Band thực hiện ở đâu?

Hiện nay, xét nghiệm OCB đã được triển khai tại nhiều trung tâm y tế chuyên sâu trên cả nước, đặc biệt là các bệnh viện tuyến trung ương có chuyên khoa thần kinh hoặc miễn dịch:

Bệnh viện Bạch Mai (Khoa Thần kinh)

Bệnh viện 103, Bệnh viện Quân Y Trung ương

Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM

Viện Pasteur, Trung tâm Xét nghiệm MEDLATEC

Các trung tâm xét nghiệm chuyên sâu như DiagnosTech, Lab Group

Người bệnh cần được bác sĩ chuyên khoa chỉ định và tư vấn trước khi thực hiện vì đây là xét nghiệm xâm lấn.

7. Những điều cần lưu ý trước khi làm xét nghiệm

Thủ thuật chọc dịch não tủy có thể gây khó chịu nhẹ, đau lưng hoặc đau đầu sau thủ thuật.

Người bệnh cần nhịn ăn vài giờ nếu có chỉ định gây tê.

Sau thủ thuật, nên nằm nghỉ ít nhất 2–4 giờ để giảm nguy cơ đau đầu do rò dịch não tủy.

8. Kết luận

Xét nghiệm Oligo Band là một công cụ chẩn đoán quan trọng, hỗ trợ xác định chính xác các bệnh lý thần kinh có nguồn gốc tự miễn như đa xơ cứng, viêm não, viêm màng não... Mặc dù không phải xét nghiệm phổ thông, nhưng OCB đóng vai trò quyết định trong nhiều trường hợp khó chẩn đoán.

Nếu bạn đang có triệu chứng bất thường về thần kinh, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa thần kinh để được tư vấn và cân nhắc thực hiện xét nghiệm này khi cần thiết.